تاریخچه زعفران در ایران

تاریخچه زعفران در ایران

کلمه "زعفران" قدمتی بیش از ?0?? سال دارد. نام علمی این گیاه (Crocus Sativus) است. زعفران از کلمه زرپران (زر+پر+ان - گلی که پرهایش همچون زر است) در زبان دری آمده و به این معناست که گلبرگ های این گیاه همچون زر گرانبها و قیمتی می‌باشد.

کلمه "زعفران" قدمتی بیش از ?0?? سال دارد. نام علمی این گیاه (Crocus Sativus) است. زعفران از کلمه زرپران (زر+پر+ان - گلی که پرهایش همچون زر است) در زبان دری آمده و به این معناست که گلبرگ های این گیاه همچون زر گرانبها و قیمتی می‌باشد. این کلمه در زبان‌های مختلف به شکل‌های گوناگون تلفظ می‌شود. در پشتو و عربی "زعفران" ، در زبان‌های فارسی و ترکی "Zefrun" ،  در زبان انگلیسی "saffron"، در زبان اسپانیایی " azafr?n"، در زبان ایتالیایی "zaferano"، در زبان هندی "zuffron" و در زبان فرانسه "safrane" تلفظ می­شود. در زبان سریانی کُرکُم یا کَرکُم ، ابوریحان بیرونی ضمن وصف زعفران و نام‌های آن در زبان‌های مختلف می‌گوید زعفران را به رومی اینخوس و قرقو، جالینوس قوروقوس گفته است.

زعفران در اعصار گذشته

 کارشناسان معتقدند که زعفران اولین بار در کشورهای یونان، ایران، ترکیه و افغانستان رشد کرده است. به روایتی دیگر، پیدایش نخستین مزارع زعفران در جهان در نواحی همدان و کرمانشاه، تفرش و برخی از مناطق مازندران بوده است. پس از اسلام زعفران مناطق بروجرد، اصفهان، نهاوند و ری نیز شهرت زیادی پیدا نمود اما با حمله مغولان کشت آن رو به انقراض رفت. پس از آن کشت زعفران در بیرجند و قائنات شروع شد که تا امروز هم ادامه دارد و بسیار شهرت یافته است.

در عصر هخامنشیان تولید زعفران در ایران قابل توجه بوده به طوری که روزانه در دربار دومینه (حدود یک کیلوگرم) زعفران استفاده می‌شد. کاربرد زعفران در آن زمان به عنوان رنگ و رایحه انواع خوراکی‌ها مانند تزئین کلوچه، شیرینی و نان و همچنین در ساخت روغن‌های آرایشی بوده است. این روغن‌ها همانند کرم‌ها یا ماسک‌ها امروزه نیز جهت زیبایی و لطافت پوست استفاده می‌شوند. مستندات و شواهد تاریخی حاکی از این است که از زعفران برای عطر و بخور جهت خوشبو کردن فضای کاخ‌ها، مجالس جشن و سرور نیز استفاده می‌کردند. در سنگ نگاره‌های تخت جمشید نیز جلوی داریوش دو بخوردان برای استفاده از عطر و بخور در کاخ‌های پرسپولیس کنده‌کاری شده است.

برای اطمینان در خریدی بدون واسطه و با قیمت مناسب به صفحه خرید زعفران بهرامن مراجعه کنید. قیمت زعفران بهرامن در مقایسه با کیفیت این محصول عامل رقابتی در فروش این ادویه گرانبهاست.

در عصر ساسانیان عرب ها با زعفران آشنا شدند و آن را از شهرهای کرمانشاه و همدان وارد کشور خود نمودند و مورد استفاده‌های خوراکی و غیرخوراکی قرار می‌گرفت.  محلول زعفران گاهی به عنوان استامپ برای درج علامت بازرگانی بر روی محموله‌های تجاری و یا زدن نقش علامت کشتارگاه بر روی گوشت گوسفندان و یا به عنوان خوشبو کردن پیکر مردگان پس از غسل میت، تحریر خوشنویسی بر روی پوست آهو، آراستن نسخه‌های خطی و نوشتن عناوین یا تحریر حاشیه‌ها، رنگ کردن پارچه‌ها، قالی‌ها و ... کاربرد داشت.

در عصر قاجاریه هم همچون عصر هخامنشیان علاوه بر مصارف غیرخوراکی از زعفران استفاده‌های خوراکی هم می‌کردند و در آماده کردن شربت زعفران و انواع آش‌ها، مسقطی، یخ در بهشت، شله زرد، حلوا و بستنی کاربرد داشت؛ زعفران در گذشته جهت مصارف دارویی نیز استفاده می‌شده است.

دانشمندانی همچون بخارایی، ابوعلی سینا، بغدادی، خراسانی و بسیاری از پزشکان ایرانی- اسلامی از آن در تولید روغن‌ها، مواد آرایشی و ماسک‌های زیبایی استفاده می‌کردند.

شاعرانی همچون فردوسی و نظامی گنجوی در اشعار خود به خوشبو کردن فضا توسط زعفران اشاره دارند. برای مثال نظامی در اشعار خسرو و شیرین، اینگونه بیان می‌کند: "زخار و خاره خالی کن میانش      معطر کن به مشک و زعفرانش"

زعفران از همان زمان‌های گذشته به عنوان ماده‌ای خنده‌آور، مفرح و شادی‌آور، تقویت‌کننده عروق، تقویت هوش و حافظه در منابع طب و داروشناسی کهن ایرانی و اسلامی شناخته شده است. پزشکان قدیمی همچنین جهت درمان بیماری‌هایی همچون مالیخولیا و جنون‌، مغز و دماغ، سردرد، زخم، ورم‌ و درد مفاصل و به عنوان مسکن و خواب‌آور، تسکین دردهای قاعدگی و تنظیم عادات ماهانه زنان، ضدعفونی‌کننده، تسهیل در زایمان، و جهت درمان بیماری‌های دستگاه گوارش، دستگاه تنفسی، چشم وگوش و ... از زعفران بهره می‌گرفتند و در نسخه هایی تجویزی، زعفران ترکیب اصلی دارو بود. در آن زمان برای شستشوی چشم، از محلول جوشانده نیمه گرم (ولرم) زعفران استفاده می‌کردند چون خاصیت ضد عفونی کنندگی داشت.

منابع

-          Abdul Samad Katawazy; “A COMPREHENSIVE STUDY OF AFGHAN SAFFRON”; Research, Planning and Policy Directorate, April, 2013.

-          Salwee Yasmin and F. A. Nehvi; “Saffron as a valuable spice: A comprehensive review”; African Journal of Agricultural Research Vol. 8(3), pp. 234-242, 24 January, 2013.

-          محمد حسن ابریشمی؛ "زعفران از دیروز تا امروز"؛ انتشارات امیرکبیر؛ سال 1389.

-          وبسایت رسمی فروشگاه اینترنتی بهرامن        

منبع : ساعت24                                                                                          

روش نگهداری انواع زعفران

روش نگهداری انواع زعفران

یکی از گیاهانی که کاربرد بسیار زیادی در طبخ انواع غذاهای ایرانی دارد زعفران می باشد. این گیاه جادویی نه تنها برای خوش طعم کردن غذاها به کار می رود، بلکه مصرف دارویی نیز دارد و از این گیاه در تهیه انواع داروهای گیاهی جهت درمان بیماری های مختلف بهره گرفته می‌شود‌.

محصولی که از گیاه زعفران به دست می آید به صورت ادویه مورد استفاده قرار می گیرد. گیاه زعفران دارای انواع مختلفی است و شیوه نگهداری هر کدام از آنها با دیگری تفاوت دارد.

در این مطلب تمامی  شیوه های نگهداری مختلف زعفران را بیان میکنیم  تا در صورت خرید زعفران با روش های نگهداری طولانی مدت آن آشنا باشید.

طبقه بندی زعفران

زعفران را می توان بر اساس نوع چینش به صورت زیر طبقه بندی کرد :

زعفران سرگل

زعفران نگین

زعفران پوشال

زعفران دسته یا دختر پیچ

خامه‌ زعفران

زعفران سرگل

این نوع از زعفران رایج‌ترین نمونه زعفران است و اغلب مشتریان این نمونه از زعفران را بیشتر می‌شناسند.

در این نمونه از قسمت زردی زعفران یا ریشه  آن خبری نیست و فقط قسمت قرمز رنگ زعفران یا کلاله آن به صورت جدا جدا و تمیز کرده وجود دارد.

زعفران سرگل با نام های دیگری چون سر قلم، سر ریشه و ممتاز هم شناخته می‌شود و در خارج از کشور هم به عنوان All-Red (کاملا قرمز) شناخته می‌شود که زعفران ممتاز مقداری خامه هم به همراه دارد؛ نهایتا اینکه در بین انواع زعفران، سرگل بیشتر از بقیه مصرف دارد.

زعفران پوشال

اگر بخواهیم این نوع زعفران را با بقیه انواع مانند سرگل مقایسه کنیم، این محصول مقداری زردی به همراه دارد اما درصد بیشتری از این محصول را کلاله قرمز رنگ تشکیل می‌دهد و فقط درحدود ? الی ? میلی‌متر، خامه دارد.

در مقایسه با انواع زعفران ها مثل دسته این محصول بخاطر وجود داشتن حجم بیشتری از  کلاله، رنگ دهی بالاتری دارد. بخاطر ترکیب مقداری از خامه با کلاله در این محصول، مشتریان هم اعتماد بیشتری هم به این محصول برای اصل بودن آن دارند. زعفران پوشال دارای درجه بندی از درجه یک تا درجه سه است.

زعفران نگین

این نوع زعفران حاوی رشته های قرمز رنگ ، ضخیم و بلند است و در مقایسه با پوشال معمولی زعفران نگین فاقد خامه می باشد.

در میان انواع زعفران، این مدل خاصیت رنگ دهی فوق العاده بالایی دارد، هم چنین بسیار معطر است، و از نظر ظاهری، زعفران نگین بسیار حجیم و زیبا است.

زعفران دسته یا دخترپیچ

زعفران دسته تمامی رشته زعفران می باشد که  از ریشه سفید تا کلاله قرمز رنگ آن را شامل می شود.

اگر به تصویر این نوع از زعفران نگاهی بیندازید کلاله های قرمز رنگ را به همراه خامه خواهید دید. در این نوع رشته های زعفران  را به صورت یک سویه و یا دو سویه بر روی هم قرارداده و به وسیله نخ آن‌ها را اصطلاحا دسته پیچ کرده و سپس خشک می نمایند.  در میان انواع زعفران، از این محصول به عنوان ظاهر واقعی آن یاد می‌شود.

نگهداری از زعفران

شیوه نگهداری زعفران در انواع مختلف آن هیچ تفاوتی ندارد و تمام انواع زعفران به یک صورت نگهداری می شوند.

این ادویه خوش عطر در دماهای پایین پایداری رنگ و عطر بهتری دارد. در دماهای بالا خواص آن از بین می رود.

اگر دمای محیط گرمتر از حد معمول باشد می توانید برای حفظ کیفیت زعفران آن را در یخچال نگهداری نمایید، از جمله عواملی که در نگه داری زعفران باید به آن توجه شود میزان رطوبت محیط است، یعنی اینکه باید رطوب کم باشد.

در غیر این صورت زعفران رطوبت محیط را به خود جذب می‌کند و باعث می شود رنگ و بوی خوب خود را از دست بدهد.

روش هایی که استفاده می شود برای افزایش ماندگاری زعفران است زیرا کیفیت زعفران مهمترین موضوع برای مصرف کننده است. شیوه های گوناگونی برای حفظ کیفیت زعفران و نگه داشتن آن در شرایط مناسب وجود دارد.

جهت نگهداری زعفران در انبار قفسه هایی از جنس فلز و یا پالت کار مورد استفاده قرار میگیرد ، زیرا  این قفسه ها از رسیدن رطوبت به زعفران ها جلوگیری می‌کنند.

عامل دیگری که در نگهداری بهتر زعفران ها کمک می کند روش خشک کردن و بسته‌بندی زعفران است. جهت حفظ کیفیت زعفران باید به صورت استاندارد آن ها را خشک و بسته بندی کرد.

دمای مناسب محیط برای زعفران یکی از موارد مهم در این زمینه است. بهترین دما برای زعفران خشک و بسته بندی شده 16 درجه سانتیگراد می باشد.

عدم وجود رطوبت و نور در محیط نگهداری زعفران بسیار مهم است و بهترین شرایط نگهداری برای زعفران، محیطی تاریک و بدون رطوبت است.

زعفران ها باید هر ماه یک بار از لحاظ شرایط نگه داری و کیفیت بررسی شوند.

نگهداری در منزل

شیوه نگهداری زعفران هرچند به مقدار کم در منزل مانند نگهداری در انبار است. برای نگه داشتن زعفران در شرایط مناسب بهتر است ابتدا آن را به صورت کامل خشک و آسیاب کرده و در ظرفی که جریان هوا نداشته باشد قرار دهید. 

بهتر است که زعفران هارا به صورت وکیوم شده درون یخچال قرار دهید. توجه داشته باشید که هیچگونه رطوبتی نباید به زعفران ها برسد و همچنین دمای مکانی که زعفران ها در آن جا نگهداری می‌شود نباید بیش از حد گرم باشد زیرا باعث می‌شود که زعفران ها خاصیت خود را از دست بدهند.

ترجمه و جمع آوری: واحد تحقیق و توسعه شرکت

 زعفران بهرامن

منبع : جام جم آنلاین